Dinsdagavond laat kijk ik even in mijn mailbox. Een lid van mijn Maudgalyayana Family heeft ons allemaal een bericht gestuurd. ‘Oh, dat gaat over onze online afspraak binnenkort…..’ schiet er door me heen. Ik besluit onmiddellijk even te kijken. De vorige afspraak heb ik gemist. Pure onoplettendheid. Vandaar…..

Als ik de mail open en begin te lezen staat mijn hart stil. Mijn mond spert open. ‘Nee, nee,’ komt er uit. Ik brul. Als een gewond dier. Terwijl ik doorlees komen er de meest vreselijke geluiden uit mijn strot. Ik kan niet stoppen. De hele buurt geniet mee, vrees ik….

Dan huilen, huilen, huilen. Tranen springen agressief in de rondte. Een fontein van verdriet. Oh nee, nee, nee. Niet jij, lieve zuster Lan. Mijn dierbare vriendin. Nee, nee. Verbijsterd staar ik naar de mail. Mijn vriendin, onze geliefde zuster Lan Nghiem, ‘has passed away’, staat er. Ze heeft haar huidige vorm verlaten en manifesteert zich ongetwijfeld in een nieuwe sprankelende gedaante.

Potdomme, ze is dood!

Mijn ogen vliegen over het epistel. Later lees ik online verder. Hoe ze ziek werd een paar maanden geleden. Hoe de ziekte haar er snel onder kreeg. Hoe ze vreedzaam is heengegaan. Omringd door haar dierbaren. Gewoon thuis, in haar geliefde Lower Hamlet.

Het klooster waar Heks zovele malen een retraite heeft bijgewoond. Altijd in de directe nabijheid van zuster Lan. Altijd in de tijdelijke familie, die zij onder haar hoede had. Dikke vriendinnen zijn we geworden door de jaren heen. ‘Waar zuster Lan is is Heks, waar Heks is is zuster Lan,’ grapten de familieleden soms.

En het was waar, we brachten zoveel mogelijk tijd samen door tijdens de retraites. Eindeloos zaten we koffie te drinken in mijn tent op lazy day. Heks maakte dan de ene cappuccino na de andere op haar campinggaspit. Want koffie was en bleef ze gek op, deze oerhollandse non. Een bakkie troost. Een koppie leut.

Woensdag in de loop van de dag doe ik mascara op. Een dikke laag. Ik moet de deur uit en op deze manier kan ik gewoonweg niet de hele tijd huilen. Niet zonder zwarte banen over mijn snoet te creëren. Zelfbescherming. Waartegen? Tegen teveel verdriet.

Heks is ook boos. Normaal gesproken kan mijn vriend de Dood wel een potje bij me breken. Ik ben bekend met die vent. Zijn zeis brengt me niet van de wijs.

Maar nu ben ik kwaad. Wat zijn dit voor’n praktijken? Voel je je wel helemaal lekker, om zo’n juweel zonder meer af te schoffelen? Heb je niks beters te doen? Kun je niet een paar ellendelingen meenemen in haar plaats?

‘What happens when we die?’ was het onderwerp van 1 van de 21-day-retraites, die ik heb bijgewoond in Plumvillage. In het jaar 2014. Het is de laatste 21-day-retraite, waar Thay zelf les geeft. Een paar maanden voor zijn herseninfarct. Het lesgeven lukte daarna niet meer.

Heks dacht indertijd, dat hij ons aan het voorbereiden was op zijn naderende dood. Maar het bleek dus net iets anders te zijn……

Ik rijd met zuster Lan naar onze eigen Hamlet in mijn gele autootje na een dharmatalk, waarbij we allemaal dubbel hebben gelegen van de lach om onze leermeester. ‘Wat happens, when we die?’ vroeg hij ons guitig. Om dan even te wachten. ‘Nothing!’ riep hij vervolgens. Met een heel ondeugend gezichtje.

Niets verdwijnt of verschijnt. Alles verandert constant van vorm. De dood is ook een geboorte. In een nieuwe verschijningsvorm. Niks aan de hand. Wat doen we toch moeilijk. Wij mensen. Met onze gehechtheden….

‘Ja,’ zegt mijn vriendin naast me in de auto, ‘Thay kan er natuurlijk wel een grapje over maken, maar als je iemand verliest zit je echt niet te wachten op zo’n verhaal. Dan kan het heel kwetsend zijn, om zoiets te zeggen…..’ Ze sprak uit ervaring. En ze maakte zich zorgen over haar medemensen in de rouw. Van haar mocht dat verdriet er gewoon zijn.

‘Gelukkig,’ denk ik bij mezelf, ‘Gelukkig mag ik gewoon kwaad zijn en heel verdrietig. Maar ik ben ook blij voor jou, lieve vriendin. Dat je lijdensweg voorbij is. Dat je in het licht bent. Verlicht. Lichter dan licht….’

Ik ben niet de enige, die zoveel van deze zuster houdt. Online schrijven mensen de meest bijzondere dingen over hun ervaringen met dit bijzondere medemens. We troosten elkaar. Heks is met name heel blij, dat haar vriendinnetje Kras ooit een retraite in Nederland heeft bijgewoond onder leiding van zuster Lan.

‘Ik ben ook zo blij, dat je me toen hebt meegesleept, Heks, het heeft mijn leven veranderd. Zuster Lan heeft me mijn dharmanaam gegeven. En die was zo raak! Ik kan er nog steeds niet over uit, dat ze me in die paar dagen zo goed heeft gezien!’

Herinneringen aan onze vriendschap dienen zich aan. Een onstuitbare stroom dierbare momenten.

Hoe we regelmatig het klooster ontvluchtten om ergens te gaan picknicken. Soms in de rozentuin van een uitgetreden monnik. Dan weer bij een pré christelijk kerkje in Mombos. Waar copulerende paartjes op de muren aan het matriarchaat herinneren. Toen seks nog niet zondig was, maar gewoon lekker en normaal.

Op 1 van onze happy trips kocht ik een paar schoenen met bloemetjes er op. Zuster Lan was helemaal verrukt van mijn nieuwe aanwinsten. Zelf zou ze ook best zulke vrolijke kleding willen dragen, ze was in feite enorm kleurrijk, maar de orde schrijft nu eenmaal een supersaai bruin pak voor. En geen frutsels. De persoonlijke bezitten van de nonnen passen in een schoenendoos.

In zuster Lans schoenendoos zat een lotus op zonnecellen. Eenmaal opgeladen kon hij uren branden, waarbij hij van kleur veranderde. Een listig cadeautje van Heks, want wat kun je als goed Boeddhist nu inbrengen tegen een lotus voor je deur? Ze kreeg namelijk wel eens commentaar van de abdis op haar liefde voor dergelijke frutsels. Dat soort rotzooi past niet in een Zen-orde.

Ik weet, dat ze die lotus jaren achter zich aan heeft gesleept. In moeilijke tijden werd ze er vrolijk van. Het ding is het ook ongelofelijk lang blijven doen.

Een ander presentje van Heks aan de nonnen heeft ze gewoon geannexeerd. ‘Jouw vogeltje op zonnecellen, dat steeds naar je fluit als je voorbijloopt, je had het bij het zusterhuis in de bosjes verstopt, dat vogeltje riep enorm veel ergernis op bij de nonnetjes. Dus hadden ze het verplaatst naar een plek, waar niemand ooit voorbij loopt…..’

Ja, ga je als vrouw een celibatair klooster in, zit er nog een vreemd vogeltje naar je te fluiten in het struweel…. Heks is toch zo slecht af en toe.

‘Ik heb dat vogeltje geadopteerd. Het heeft voor mijn huisje gestaan in een voor mij heel moeilijke periode, Ik werd er gewoon elke dag erg blij van….’ vertelde de zuster me later.

Het kloosterleven is niet gemakkelijk. dat heb ik wel gezien en begrepen. Tijdens de retraites is het vaak een feestje, met name ook voor ons, de deelnemers. Maar dag in, dag uit, jaar in, jaar uit op elkaars lip zitten. De sociale controle. Heks zou het niet voor elkaar krijgen…… Van geen kanten. Ik bewonder mijn zuster enorm om haar toewijding. Haar discretie. Haar loyaliteit aan deze orde.

Door de jaren heen heb ik ontdekt, dat monastic zijn, buiten een roeping, ook echt een beroep is. Het is keihard werken. Elke dag zwaar aan de bak. Het is een vlijtig volkje, de nonnetjes. Bezige blije bijtjes. En mijn vriendin werkte werkelijk voor twee.

De laatste retraite heb ik een fietsbelletje met een heel mooi geluidje meegenomen voor haar. Net een boeddhistische belletje. Piepklein en fijn. Maar dan voor op de fiets. Of om je vinger, bij wijze van boeddhistische tingelingelingring. Soms reed ze op haar racefiets met wapperende rokken dwars over de heuvels van haar geliefde Dordogne. En dan kan zo’n zen-bel natuurlijk niet ontbreken…..

Mijn mooiste en meest dierbare herinnering blijft toch wel onze roadtrip naar Bordeaux met een gewond bosuiltje in een koelbox. Langs de kant van de weg gevonden. Een inderhaast opgetrommelde intredende razend knappe monnik, die in zijn vorige leven dierenarts was, gaf het diertje goede kansen. Zodoende ondernamen we een helse tocht door een overstroomde Dordogne naar het dichtstbijzijnde wild life centrum.

Alle péages stonden blank, dus waren we aangewezen op kronkelige achterafweggetjes, afgewisseld met schattige dorpjes en stadjes. Heks zat lekker te sturen, terwijl mijn vriendin me haar hele levensverhaal vertelde. En hoe verschillend onze levens ook waren, toch ontdekten we, dat we flink wat overeenkomstige ervaringen hadden….

Op de terugweg aten we taartjes op een schattig pleintje. Het laatste stuk zongen we keihard mee met ‘Ja zuster, nee zuster…’

Dat laatste deden we overigens wel vaker, als we op weg waren van het ene klooster naar het andere klooster voor de dagelijkse dharmatalk. Een soort Boeddhistische preek.

Zuster Lan reed vrijwel altijd met me mee in mijn kleine gele autootje. Vroeg in de morgen spraken we dan stiekem af op het parkeerterrein. Zodoende vermeden we de drukte van de gezamenlijke busrit met alle andere retraitegangers. Ook konden we direct na de dharmatalk weg, als we dat wensten.

Van het ‘Niet met eigen vervoer gaan’, trokken we ons niet zoveel aan. Ik bedoel ik. En dan gaf ik zuster Lan heel graag een lift. Gouden tripjes waren dat. Wat hebben we gelachen onderweg.

Soms verbaasde ze me. Zo zag ik een keer een verdwaalde non langs de kant van de weg lopen. Ik wilde al stoppen om haar een lift te geven…. ‘Doorrijden, Heks,’ riep zuster Lan, ‘Dat is zo’n vreselijk chagrijnige non! Daar heb ik echt geen zin in hoor, op de vroege morgen. We hebben het juist zo gezellig!’

De nijdige non keek niet op of om. Ze zag er inderdaad strontchagrijnig uit…….

Elke dag brand ik kaarsjes en wierook voor jou. Op mijn altaar met de koeienhorens. Enorme runderhorens prijken sinds enige tijd naast het beeldje van de mediterende monnik.

Wat gek, ik zie het nu pas. Die dingen heb ik daar onbewust neergezet rond de tijd, dat mijn vriendin ziek werd. Ergens in de zomer. Ze hield zo van koeien. Ze zat altijd enthousiast naar haar geliefde beesten te wijzen onderweg. Jarenlang heeft ze met koeien gewerkt op een grote boerderij ergens in midden Frankrijk……

Gisteren doe ik met het vallen van de avond samen met Kras een ritueel aan het Joppe voor zuster Lan Nghiem.  Het is de dag van haar crematie. Kaarsjes, wierook en bloemen sturen we het water op. In een ingenieuze constructie bedacht door Kras.

Het is fijn om dit samen te doen. Het is fijn om samen te rouwen. ‘Waar twee in Mijn naam vergaderd zijn, daar ben ik aanwezig,’ deze bijbeltekst schiet door mijn hoofd, als we het afspreken.

Ach zustertje, rust zacht. Heb het fijn, verenigd met je dierbaren. Met je Grote Liefde. Aan de ander kant van het water. Ik heb geld geofferd voor je overtocht. En zwanenveertjes. Je bent zo door het heidedodenveld heen, dat weet ik zeker. Geen messen in jouw benen, ik kan me er niks bij voorstellen.

Ik heb geen enkele negatieve herinnering aan jou. Je hebt me nooit gekwetst of pijn gedaan. Je heb altijd pal achter me gestaan. Je maakte ruimte voor mij, daar in het verre Plum. As ik weer eens problemen had bij aankomst, als er weer een strenge non wilde dat ik met kruiwagens vol bagage over een bobbelig terrein ging sjouwen, dan sprong je voor me in de bres.

‘Er staat een hele boze vrouw in het kantoor. Ze heeft een verschrikkelijk kort rokje aan. Uit Holland…’ kwam dan een non haar halen, omdat het weer mis was bij de intake. ‘Heeft ze een hoed op? Is ze heel lang, net als ik? Oh, dat is Heksje, ik kom er aan….’ en dan maakte ze alles voor me in orde. Mocht ik met mijn auto het terrein op en mijn spulletje uitladen op een voor mij goede plek.

Ik heb 1 keer met zuster Lan gedanst. Een wilde Schotse dans op de bonte avond. We werden uitgenodigd door een groep Keltische deelnemers om mee te doen met de Strip The Willow. Een echte heksendans nog wel!

Direct sleurde mijn vriendin me mee in een wilde rondedans. Als jonge veulens huppelden we door de meditatiehal. Om buiten adem en slap van de lach elkaar uiteindelijk te omhelzen….

Dit voorjaar schrijf ik haar een mail. Het zal het laatste contact zijn. Maar wat ben ik blij, dat ik haar heb laten weten hoeveel ze voor me betekent….

Ha lieve Zuster Lan, lieve vriendin,

 

Wat is het leven veranderd. Was ik alsmaar van plan om jullie kant op te komen, nu is dat volstrekt onmogelijk……

 

Hoe is het leven daar? Is anderhalve meter afstand wel haalbaar In Lower Hamlet?

Hoe gaat het met jou? Ben je gezond en wel?

 

Ik zou zo graag een ochtendje lekker koffie met je drinken. Even bijkletsen…..

Maar nu dus zo. 

 

Ik weet, dat je maar beperkt toegang hebt tot je mail. Dus ik hoop dat je dit ooit leest!

 

Want ik wil je een hart onder de riem steken, lieve schat. Je laten weten, hoezeer ik je mis.

Hoe belangrijk je voor me bent, ook al zie ik je maar eens in de paar jaar.

Maar dan wel een heerlijke retraite lang!

 

Ik doe hier heel voorzichtig, ik behoor natuurlijk tot de risicogroep. Ik blijf thuis, behalve als ik fiets met mijn hondje. 

Dan draag ik een mondkapje. Ik pas echt op.

 

Ik hoop dat jullie allen gezond en wel zijn. 

 

Ik heb de online retraite aangeschaft en die zit ik nu op mijn eigen trage wijze te doen.

Heerlijk om mee bezig te zijn….. Zo ontroerend vaak. Ik mis jullie.

Het maakt veel goed. 

 

Maar het is niet picknicken in de rozentuin. Of met een uil in een koeltas door de Dordogne scheuren.

Het is niet bloemenschoenen kopen. En een tol. Het is niet een uitstapje naar Mombos…….

 

Volgend jaar zien we elkaar. Ik voel het aan mijn eksteroog. 

Heel veel liefs, lieve zuster,

 

en een dikke knuffel van Heks.

Mijn eksteroog zat er naast. Lower Hamlet zal nooit meer hetzelfde zijn. Niet voor mij. Ik zal je enorm missen, lieve zuster. Soulsister. ‘Zuster Lan, wat heb je nu gedaan? Ben je zomaar stiekempjes dood gegaan? Er tussenuit geknepen. Van ons weg gegaan…..’

Maar het is je gegund, lieve schat. Je had nog veel plannen in het vat. Maar je mag gaan. Je mag gaan, lieve Sr. Lan.

No coming, no going

No after, no before

I carry you in met heart sister

I release you……

Even when I am so pissed off…….

I am in you, and you are in me…..

           Yes!

 

Vrij naar Thich Nhat Hanh.