Onlangs kijk ik naar een documentaire over Marina Abramović: ‘The Artist is Present‘. Een ongelofelijke aanrader. Ik val ergens halverwege in het verhaal. Raak geboeid. Kan niet ophouden met kijken. Moet de hond uitlaten, dus moet stoppen…..

Later kijk ik het programma van voren af aan. En nog eens. Wat een vrouw. Wat een kracht. Wat een bijzondere vrijgevochten representante van mijn doorgaans ondergesneeuwde sexe. Fantastisch. Heks is helemaal verliefd op haar geworden!

Alles aan deze dame fascineert me. Hoe ze als jonge vrouw al naam maakte met haar vergaande heftige performances. Een vorm van kunst, die na een ware opmars in de jaren  zeventig van de vorige eeuw jarenlang in het verdomhoekje heeft gezeten.

Heks deed als jonge vrouw ook aan performances. Vraag me niet hoe ik in godsnaam op het idee ben gekomen indertijd, want er was nog geen internet bijvoorbeeld. En ook in bibliotheken was niets te vinden qua documentatie op dit gebied. Noch was ik in het kleine provinciestadje Leiden in contact met hedendaagse stromingen of vernieuwende kunstvormen.

Toch danste ik als twintigjarige samen met een vriend in ondergoed op parachuteschoenen voor een levend decor met armen en benen. Op de Boléro van Ravel.  Hier  in de Waag. We wilden eigenlijk ook wat piemels mee laten doen, maar het bleek in de praktijk onmogelijk om mannen te vinden, die hun geslachtsdeel hiervoor beschikbaar wilden stellen. Zelfs niet als we hen dronken een waterdicht contract hadden laten tekenen.

Dat idee hebben we dus maar laten varen.

‘Wie stelt arm of been beschikbaar voor levend decor?’ stond er in de krant bij de mini advertenties. Goddank had mijn medespeler een hele grote familie. En wist ik mijn jongste zus en haar vriendje te strikken voor de job.

Zodoende kwam alles toch nog voor elkaar: Zaten er een man of tien, vijftien met hun armen door het decor gestoken te zwaaien, met hun vingers te knippen, of wat de choreografie dan ook dicteerde, terwijl wij woest in de rondte dansten. Op die loodzware parachuteschoenen……..

Ook heb ik wel in een enorme kijkdoos gezeten het levensgevoel van de mensheid onderzocht. Mijn publiek moest kiezen uit een serie van tien kijkdozen, waarin in oplopende mate het leven werd vertegenwoordigd.

In nr 1 lag bijvoorbeeld een dooie rat en Witte Kruispoeders. In nr 10 knalde een bloeiende gouden regen en de geur van tuinkers je tegemoet. Een half levend, half dood gesminckte Heks hield vanuit haar eigen doos de uitkomst bij in een enorme grafiek.

‘Het was doodeng om dat nummer aan je door te geven,’ mijn oude gymleraar van de middelbare school kan er achteraf niet over uit. Hij is zich rot geschrokken van Heks. En dat terwijl ik dacht dat het voornamelijk voor mij erg spannend zou worden daar in die enorme kijkdoos.

Debiele telefoons waren er nog niet. Ik had louter een stokoude ‘kodak cadeau’. Daar was binnenshuis geen fatsoenlijke opname mee te maken. Ik heb er dan ook helemaal geen foto’s van. Van geen enkele rare act uit die tijd.

Marina Abramović is van een geheel andere orde dan mijn provinciale gekeutel. Zij staat bijvoorbeeld spiernaakt op het podium en kerft een pentagram in haar buik. Met een scheermes. Tijdens die performance komt ze haar beroemde geliefde Ulay tegen.

Hij is dan nog niet beroemd en sinds het uit is ook niet meer, maar zolang hij met haar samen was vormde hij de helft van een wereldberoemd liefdeskoppel. Alles uit de kast. Geen experiment wordt geschuwd. Zelfs het einde van de relatie vormt zich om tot een kunstwerk.

Drie maanden lang lopen de geliefden over de Chinese muur naar elkaar toe. Elk vanuit een andere richting. Als ze elkaar treffen is het einde verhaal. Ulay heeft de Chinese tolk zwanger gemaakt.

‘We groeiden uit elkaar. Ulay begon drugs te gebruiken en steeds meer te drinken. En hij begon links en rechts vreemd te gaan en dat heeft me enorm gekwetst,’ aldus Marina, ‘Toen hij die vrouw zwanger had gemaakt vroeg hij mij notabene wat hij nu toch moest gaan doen….’

‘Zoek het uit, ik ben weg….’ en zo spatte dit symbiotische liefdeskoppel bovenop die eeuwenoude hoog opgetrokken muur uit elkaar. Door de veel hoger opgetrokken muur tussen hen in. Nou ja. ‘De enige echte goeie  en gezonde symbiotische relatie is die met je hond,’ beweer ik altijd. En daar blijf ik bij.

‘We gingen allebei vreemd, maar zij deed dat met een vriend van ons, en dat heb ik niet gedaan,’ Ulay’s waterige oogjes kijken mistroostig een een beetje geniepig in de camera. Hij wordt natuurlijk ook geïnterviewd voor de documentaire. Je kan nu eenmaal niet om de man heen, hoewel iedereen dat lijkt te willen.

De ontgoochelende ontknoping van deze wereldberoemde liefdesrelatie lijkt overigens sterk op de knullige afloop van de liefdesgeschiedenis van een kunstenaarskoppel hier in Leiden ooit. Hij hing zijn geslacht jarenlang stiekempjes in elk gat dat bewoog totdat het echtpaar een kind kreeg. Toen vond hij dat opeens niet meer kunnen. Huh?

Het huwelijk strandde op de uiterwaarden van zijn bedrog. De vrouw wist nog geen fractie van wat zich werkelijk had afgespeeld, maar het was genoeg om de relatie te beëindigen. Na enige tijd kreeg ze verkering met een huisvriend van het stel. En wat denk je? Had zij het dus gedaan. Lag alles opeens aan haar. Was hun relatie naar de knoppen door haar verraad. Was zij een vieze vuile slettebak………

Ulay kan er ook wat van, dingen verdraaien zodat je er zelf mooi op staat. Dingen totaal omdraaien. Hij is dan ook jaren wel gevaren bij de relatie. ‘Het kunstenaarsechtpaar Ulay’ lees ik ergens. Op patriarchale wijze wordt voor het gemak het hele paar genoemd naar de man. Totale onzin natuurlijk, maar het geeft een kleine indicatie hoe hard de klap van absolute vergetelheid voor hem moet zijn aangekomen.

‘Toen het uit was koos zij voor het grote geld, ze ging het theater in,’ mispelt de man kwaadaardig. Hij heeft zelf nauwelijks nog iets verdiend, nadat ze ieder hun eigen weg gingen. Middels een rechtszaak in 2016 heeft hij nog een paar ton kunnen opstrijken, maar ik bespeur toch behoorlijk wat kinnesinne aan zijn kant van het verhaal.

Heks moet dan ook hartelijk lachen. Ze gaat voor het grote geld in het theater. Hahahahahahahaha. Het grote geld. In de theaterereld. Wat een giller.

Marina Abramović gaat ook na de breuk vrolijk verder met haar opmars in de beeldende kunst. Met als absoluut hoogtepunt  haar overzichtstentoonstelling in het Museum of Modern Art in New York in 2010: ‘The Artist is Present’.

Daar zit ze elke dag urenlang aan een tafel. Ze doet niets. Is alleen maar aanwezig. Kijkt mensen daarbij aan……..

Als haar oude geliefde Ulay op een dag tegenover haar plaatsneemt en ze in tranen zijn handen pakt gaat iedereen applaudisseren. Haar ex trekkebekt een beetje met zijn gare warhoofd. Zijn waterige oogjes loeren in afwachting over de tafel. Als ze haar handen uitstrekt zie ik een triomfantelijk lachje over zijn gezicht glijden. Wat er in hem omgaat is moeilijk te peilen. Als er al iets in hem omgaat…….

Zes jaar later sleept hij haar voor de rechter.

Er helemaal zijn. Aanwezig zijn. Dit is waar het om gaat. Als een spirituele leider het zegt gelooft geen mens het. Boeken zijn erover volgeschreven, maar doorgaans kiest de mensheid voor vluchten, vechten of bevriezen.

Er gewoon zijn, met alles, ook pijn? Niet zo fijn.

Als je Marina echter ziet zitten aan haar tafel midden in het museum. Wekenlang. Elke dag. Met telkens een ander medemens tegenover zich. Mensen die ze doorgaans niet kent….. Als je haar zo ziet zitten… Mensen barsten in tranen uit. Een jongeman legt devoot zijn hand op zijn hart en draait zijn ogen omhoog alsof hij tegenover een heilige zit. De Heilige Moeder.

Natuurlijk beginnen allerlei figuren haar te vereren. Dat is des mensen. Gelukkig is zij daar allemaal niet erg gevoelig voor.

Maar wat ze laat zien kun je zelf ook doen. Door gewoon in het moment aanwezig te zijn en mensen aan te kijken. Te ontmoeten. Je hoeft er niet eens voor in een museum te gaan zitten op een stoel met een gat. Zoals Marina. Zodat je eventueel kunt plassen indien nodig. Als er een zeikerd tegenover je zit bijvoorbeeld.

Heks is helemaal enthousiast. Tevens heb ik zin om weer eens een performance in elkaar te draaien. Buurman komt langs. We hebben natuurlijk nog altijd samen ons Dikkertje Tromkoor. In ruste momenteel, maar wellicht is de tijd daar om ons koor van stal te halen.

‘Laten we iets gaan maken over de Baron van Munchhausen,’ gillen we na een klein halfuur brainstormen. Buurman is over deze historische fantast begonnen. De meest idiote scenario’s passeren de revue. We raken geïnspireerd!

‘Ja, een voorstelling over wat de Baron van Munchhausen claimt te hebben gedaan en wat hij had kunnen doen!’ maken we het materiaal om uit te putten zo breed mogelijk.

Dus wie weet gaan jullie het nog meemaken dat Heks weer op de planken staat. Een eenmalige voorstelling natuurlijk. Een soort ouderwetse performance in de vorm van een revival van ons Dikkertje Tromkoor.