‘Een Hungry Ghost kan niet teveel liefde en aandacht tegelijk verstouwen. Hun keelgat is zo groot als een naald. Daar moet je rekening mee houden, Heks,’ zeg ik tegen mezelf, ‘Niet dezelfde fouten maken als in het verleden…..’ Vanavond houdt Heks een ‘Bardo ritueel’ met mijn Maudgalyayana Family voor mijn overleden vriendin ‘zuster Orchidee’. Het is een prachtige avond. Ontroerend en troostend.

Zondag zit ik lekker te knippen en te plakken. Ik heb een lange brief geschreven aan het kind, dat ik sinds kort sponsor. ‘Schrijf over herkenbare dingen, zoals de kerk, of je kinderen. Of je dieren, je hobby’s…… stuur foto’s mee, daar zijn de kids gek op.’

‘Schrijf niet over je grote huis of auto. Ga niet vragen, wat het kind graag cadeau wil hebben. Schrijf geen adresgegevens op de brief, want in verkeerde handen kan dat veel ellende opleveren…’ staat er in de brief van de organisatie.

Dus Heks schrijft over haar hondjes en mijn kerk. Over onze gemeenschappelijke hobby: Zingen. Ik stop de brief in een grote envelop, stop er een schriftje bij in de vorm van een kat, gooi er wat confetti en wat leuke kaartjes bij.

Tot slot versier ik de envelop met plaatjes en foto’s. Zoals ik eigenlijk altijd doe met de post, die ik verstuur. Menigeen heeft ooit zo’n volgeplakt magisch epistel van me ontvangen.

’s Nachts kan ik niet slapen. Het voelt niet goed om dit epistel zo op de post te gooien, maar ik kan er de vinger niet op leggen. Overkill. Dat is het woord, dat in me opkomt. Ik ken dat meisje niet en zij kent mij al helemaal niet.

Voor haar ben ik een vreemde oude vrouw, die uit het blinde niks haar gaat lopen sponsoren. Ik ga die brief niet op de bus doen in elk geval. Morgen maar eens met Rozenhart overleggen. Die heeft altijd een heldere kijk op dingen.

Vandaag lees ik de brief aan mijn steun en toeverlaat Rozenhart voor. ‘Het is wel een erg lange brief, Heks, met heel veel informatie. Het meisje zou daardoor het idee kunnen krijgen, dat ze minstens zo’n lang epistel terug moet gaan sturen. Ik zou de brief enorm inkorten. Een paar onderwerpen bespreken en het daarbij laten…’

©Toverheks.com

©Toverheks.com

‘Ook moet je je realiseren, dat haar sponsoren een gevoel van in de schuld staan creëert. Als daar dan nog zo’n brief overheen komt, wordt het misschien een beetje veel….’

‘Hungry Ghost!’ roep ik opeens. Rozenhart kijkt verbluft, in haar vriendelijk gezicht op het beeldscherm van mijn telefoon vliegen de wenkbrauwen omhoog. ‘Een Hungry Ghost?’

©Toverheks.com

©Toverheks.com

‘Mijn leermeester Thich Nhat Hanh heeft daar ooit les over gegeven. Hungry Ghosts zijn mensen met enorme honger, met een hele grote lege maag, maar een piepklein keelgat. Zo klein als een naald! Daar kan maar heel weinig doorheen. Je moet je liefde en aandacht enorm doseren, anders kunnen ze het niet opnemen. Het zijn vaak mensen, die het heel moeilijk hebben gehad als kind…. En dat geldt absoluut voor dit meisje……’

‘Dit is overigens iets, waarmee ik in het verleden regelmatig de mist in ben gegaan met mijn goede bedoelingen. Ik wil het deze keer goed doen. Je hebt gelijk. Ik ga de brief dramatisch inkorten. Ik stuur em per mail, dat behoedt me voor allerlei overkill op de envelop. Die mooie envelop bewaar ik wel voor later. Eventueel. Als we elkaar een beetje kennen.’

‘Ik wil dat ze zich prettig voelt bij de sponsoring. Ze hoeft geen lange brieven te schrijven. Of geweldig op school te presteren. Er hoeft niets voor terug te komen. Doseren, doseren, doseren.’

Ja, doseren. Daar ben ik niet zo goed in. Ik loop altijd te hard van stapel. Superenthousiast als ik ben van nature. Ik kom om in mijn eigen goede bedoelingen, maar schiet daarmee mijn doel dan voorbij. Ei ei. In het kader van we doen het allemaal eens een beetje anders, gaat ook in dit geval het roer om. Rombom.

Vanavond zit ik met mijn internationale Plumvillage Maudgalyayana Family online in een ZOOMsessie. Het is de 49e sterfdag van mijn vriendin de non. Zij was de facilitator van onze familie tijdens de laatste retraite. Zij heeft deze familie aaneen gesmeed…..

We gaan een Boeddhistisch overgangsritueel doen, Bardo, speciaal voor haar.

Ik zit voor mijn computer, maar heb geen link ontvangen. ‘Heks, waar blijf je? Zonder jou kunnen we niet beginnen!’ komt er een berichtje binnen via Messenger. Goddank krijg ik net op tijd toch een link toegestuurd. Even later zit ik tussen mijn dierbaren online. Zo fijn!

‘Kijk, lieve schatten, ik heb een rouwkaart gekregen van de zus van zuster Lan,’ Heks houdt de kaart voor haar camera. ‘Wat prachtig,’ roepen mijn familieleden, ‘Oh Heks, hoe ben je met haar in contact gekomen?’

Ik vertel snel het magische verhaal. Hoe de zus me via mijn toverheksenblog op het spoor kwam.

Even later beginnen we met het ritueel. Onze familieleden in Israël zijn allebei Dharmateachers. Zij begeleiden het geheel. Eerst gaan we een tijd in stilte met elkaar mediteren.

Daarna lezen we om de beurt teksten voor uit het boek ‘Chants of the Heart’. Een Nederlands familielid zingt de hartsutra. Die prachtige filosofische, diepzinnige tekst. In het Nederlands natuurlijk, speciaal voor zuster Lan. Heks leest ook een tekst voor. We mediteren weer een tijd…..

Daarna gaan we uitwisselen, wat zuster Lan voor ieder van ons heeft betekent. Heks kan eerst nauwelijks praten. Ik ben veranderd in een enorme snottebel. Ik veeg de ergste nattigheid van mijn gezicht en vertel dan aan mijn familieleden, hoe zuster Lan hier onlangs op bezoek kwam en wierookkegeltjes van de houder begon te meppen. Ze liggen in een deuk.

‘Ze heeft ook zitten spoken met het rouwkaartje, dat haar zus naar me toe had gestuurd. Een dag later lag het weer bij haar zus in de brievenbus! Terwijl mijn adres er op stond! Geintje!!!’ Uiteindelijk heeft haar zus het geheel toen maar in een tweede envelop gedaan en opnieuw opgestuurd. Deze keer kwam het aan.

‘Heks, zing dat liedje van ja zuster, nee zuster voor ons,’ roept een Nederlands familielid. Zij weet, dat ik dat vaak met zuster Lan in de auto zat te zingen. De rest kijkt verbaasd. Een liedje over zusters? ‘Niet met de deuren slaan, ja zuster, nee zuster,’ galm ik even later.

Zoals altijd word ik er vrolijk van. Zuster Lan zingt mee in mijn geestesoor. De Maudgalyayana Family zit enthousiast mee te bewegen, terwijl ik mijn lied van gebaren voorzie.

Dan is ons uurtje alweer voorbij. We zingen gezamenlijk het prachtige lied ‘No Coming, No Going. No After, No Before’ van Thich Nhat Hanh tot besluit. ‘I hold you close to me, I release you to be so free….’ Mijn keel knijpt dicht. Weer een tranenvloed, want hoewel ik blij ben voor mijn vriendin, ze is op een goede plek nu, doet het zoveel pijn, haar laten gaan…….’Because I am in you and you are in me…’

De rest van de avond ben ik aangeslagen. Rouwen is echt een heel proces. Soms verdwijnt de pijn naar de achtergrond. Dan opeens ligt je gevoelsleven bloot als een open wond. Rauwe rouw. De tijd heelt alle wonden lijkt dan nergens op te slaan.

Toch heeft dit gezamenlijk rouwen me erg goed gedaan. Al die levens, die door mijn geliefde vriendin zijn aangeraakt. Al die mensen, die van haar houden. Voor wie ze zoveel betekend heeft….

‘Heks, als ze weer gaat spoken, moet je het ons laten weten, hoor,’ roepen mijn familieleden bij het afscheid. ‘Als ze de boel hier weer door de kamer gaat smijten, zijn jullie de eersten, die het horen!’ grap ik terug.

Eindeloos zitten we nog naar elkaar te zwaaien. Kushandjes vliegen door de lucht. Naar de Verenigde Staten, naar Israël, naar de Achterhoek, naar Utrecht…… Dag, dag, dag, lieve schatten! Tot over twee maanden!!!!!

Mijn huis staat vol orchideeën, op mijn altaar staan koeienhoorns. Schat, je woont in mijn hart.

©Toverheks.com

©Toverheks.com

Hartsoetra
Het Inzicht dat Ons naar de Andere Oever brengt

Avalokiteśvara,
diepgaand mediterend
met het inzicht dat ons naar de andere oever brengt, ontdekte plotseling
dat alle vijf skandhas op gelijke wijze leeg zijn.
Door dit inzicht overwon hij al het lijden.

Bel 1x

Luister Śāriputra,
dit lichaam is leegte,
leegte is dit lichaam.
Dit lichaam is niet anders dan leegte.
Leegte is niet anders dan dit lichaam.
Dit geldt ook voor gevoelens, waarnemingen, mentale formaties en bewustzijn.

Bel 1x

Luister Śāriputra,
alle verschijnselen worden gekenmerkt door leegte; hun ware natuur is geen geboorte, geen dood, geen zijn, geen niet-zijn;
ze zijn rein, noch onrein,
en nemen toe noch af.

Daarom zijn lichaam, gevoelens, waarnemingen, mentale formaties en bewustzijn
leeg van een afzonderlijk zelf.

Ook de achttien werelden van verschijnselen:

de zes zintuigen, de zes zintuigobjecten en de zes bewustzijnen zijn leeg van een afzonderlijk zelf.

Ook de twaalf schakels van onderling afhankelijk ontstaan en hun einde
zijn leeg van een afzonderlijk zelf.

Lijden, de oorzaken van lijden,
het einde van lijden, het pad,
inzicht en realisatie
zijn leeg van een afzonderlijk zelf.
Wie dit kan zien hoeft niets meer te bereiken.

Bodhisattva’s die oefenen met het inzicht dat ons naar de andere oever brengt kennen geen belemmeringen in hun geest.
Vrij van belemmeringen kennen zij geen angst,
vernietigen zij alle verkeerde waarnemingen

en realiseren volmaakt Nirvāna.

Door de beoefening van het inzicht dat ons naar de andere oever brengt, kunnen alle Boeddha’s in het verleden, heden en de toekomst, authentieke en volmaakte verlichting bereiken.

Bel 1x

Weet daarom Śāriputra,
dat het inzicht dat ons naar de andere oever brengt een grootse mantra is,
de meest verhelderende mantra,
de hoogste mantra,
de ongeëvenaarde mantra,
de ware wijsheid die in staat is
aan alle vormen van lijden een einde te maken.

Laten we daarom het inzicht dat ons naar de andere oever brengt eren en deze mantra verkondigen:

“Gate, gate, pāragate, pārasaṃgate, bodhi svāhā!” “Gate, gate, pāragate, pārasaṃgate, bodhi svāhā!”

“Gate, gate, pāragate, pārasaṃgate, bodhi svāhā!” Bel 2x

Laatste versie Thich Nhat Hanh (2014) en br. Phap Xa 2015 (Nederlandse vertaling)

Dollende doden en dolende dollen. Laat niet met je sollen. Laat die dolle doden je altaar niet mollen! Heks brandt wierook met tranen naast bloemen en kaarsen. Goede reis, meisje meis, wel thuis in jouw zielshuis.

Toen mijn voormalig verloofde en beste vriend zich van het leven beroofde werd ik s’nachts wakker, omdat hij op mijn piano zat te spelen. Ik wist zeker, dat hij het was, want hij kon helemaal geen piano spelen. Op dat ene liedje na.

Slechts een paar akkoorden. Altijd dezelfden. Ik had hem deze eindeloos horen herhalen, als we met collega’s aan het doorzakken waren in de kroeg, waar ik lang geleden werkte. Nog even een drankje na het werk. Nog even klessebessen.

Doorgaans met alle doorgewinterde alcoholistische vrienden van onze zwaar verslaafde baas. De man, die bier niet langer als alcohol zag. Alleen whisky telde op dat gebied mee in zijn optiek. Daarom dronk hij helemaal niet zoveel als iedereen beweerde. Donderdag was zijn gezondheidsdag. Dan dronk hij alleen maar spa. En bier. En uiteraard niet van de alcoholvrije soort…..

Mijn lief op de vleugel. Wij lekker aan het dansen. Of wat dan ook. Those were the days.

Een paar dagen na het nachtelijke gepingel werd Heks gebeld. Mijn makker had zich opgehangen. Ik heb het feit, dat hij zich verhangen heeft, lang niet over mijn lippen kunnen krijgen. Te pijnlijk.

Hij heeft een eind aan zijn leven gemaakt. Hij heeft zelfmoord gepleegd.

Zodra ik het nummer van een dierbaar bandlid van mijn oude lief zag, wist ik wat er aan de hand was. Hij hoefde niets te zeggen. ‘Onze luitenant is dood,’ zei Heks zelf.

‘We weten niet wanneer het precies is gebeurd, Heks, hij is vandaag gevonden.’ Ik wist precies wanneer het gebeurd was. En achteraf bleek ik gelijk te hebben. Hij was inderdaad die bewuste zondag voor het laatst gesignaleerd. Uit onderzoek bleek, dat zijn lijf er rond die tijd mee ophield.

Hij was het, die midden in de nacht op de piano zat te spelen.

Toen ik slaapdronken in mijn woonkamer stond was het doodstil. Net of het niet gebeurd was. Hoorde ik nu echt iemand op de piano spelen? Dat bekende liedje? Of verbeeld ik het me maar? Ben ik van iets wakker geschrokken, een geluid in de steeg?

Ik ben mijn bed maar weer in gekropen.

Ja, het was hem inderdaad. Hij kwam afscheid nemen. Later is hij nog een avond met Heks en Buurman op stap geweest. In geestgedaante. De hondjes waren ook mee. Toen hebben wij hem verschrikkelijk aan het lachen gemaakt met de ‘De Luitenant is Dood Show’.

Allemaal hele foute zwarte grappen rondom zijn persoon. Kleine performances ook. En af en toe een liedje. We hoorden hem schateren in ons geestesoor. Zelf lagen we ook dubbel.

Daarna liep hij nog een tijd door de stad te zwerven. Zwarte hoed op zijn kop. Ik kwam hem om de haverklap tegen. Hij kwam ook regelmatig hier op bezoek….. Totdat hij eindelijk rust vond.

Nu fluistert hij nog zo af en toe in mijn oor ‘Heksiedroppie….’ Zijn troetelnaampje voor mij.

Vorige week sta ik mijn prevelementen te brabbelen voor mijn dode vriendin de non. Ik steek een kaarsje aan en een geuroffer in de backflow-wierookbrander. Een ingenieus systeem, waarbij de rook naar beneden stroomt via een gat aan de onderkant van een speciaal geprepareerde wierookkegel.

De brander heeft de vorm van een zwarte lotus. Toevallig een week voor haar dood aangeschaft. Langzaam vult de witte rook het hart van de bloem. Om daarna in grote zachte wolken door de hele bloem te spiralen. Ik sta rustig te kijken en te prevelen.

Opeens staat mijn vriendin naast me. Haar lange gestalte dicht tegen me aan.

‘Oh, wat heb je nu weer voor iets leuks op de kop getikt?’ roept ze verrukt. Ja, dit is echt iets voor haar. Ze was altijd dol op mijn tent vol idiote voorwerpen.

Zelf liep ze als monastic binnen een Zen traditie altijd en eeuwig in een saaie bruine jurk. Met praktische bruine schoenen. Soms een bruine wollen muts of een elegant geknoopt hoofddoekje tegen de kou op haar kaalgeschoren hoofd. En bij grote hitte een rieten Vietnamese hoed zo groot als een afdak. Maar meestal blootshoofds.

Ik ben ook verrukt. Extatisch blij, dat mijn vriendin onverwacht naast me staat. Dat ik haar zo goed kan voelen. De eerste dagen was ik zo van slag, dat dat niet goed lukte. Maar opeens is ze daar. We kijken samen naar de kegel op de brander. Hoe de rook als een riviertje naar beneden kronkelt. Naar het hart van de bloem.

Dan opeens gooit ze de kegel met een zwaai van de brander. Hij tolt voor mijn verbaasde ogen zo de bloem in. Ik hoor haar naast me schaterlachen. Ze vindt het zo leuk, dat ik haar kan voelen. Ze is zo gelukkig en blij!

Heks zet de kegel weer terug op de houder. ‘Niet meer omgooien, zuster,’ grap ik streng. Oh, wat konden we toch altijd geweldig lachen samen. Wij hadden zo vaak pret. Om hele gewone kleine dingen vaak. Lachen, lachen, lachen. Heerlijk lachen.

Ik hoor haar zachtjes grinniken. Ondeugend. Dan duwt ze opnieuw tegen de kegel. Net genoeg om hem te laten wiebelen, maar niet genoeg om hem te doen omvallen. Ik schiet in de lach. ‘Oh zuster, wat ben je heerlijk bezig…’

Vrijdag zit ik met mijn Mahakatyayana family online te Zoomen. Wij zaten, tweeënhalf jaar geleden alweer, gezamenlijk bij zuster Lan in de familie. In Plumvillage. En nu zoeken we elkaar met enige regelmaat online op.

Om 7 uur ’s avonds loggen we in. De Nederlandse delegatie dan, want voor een paar familieleden in Amerika is het begin van de middag. Onze jongste telg zit in Korea en daar is het midden in de nacht. We hebben dit tijdstip speciaal uitgekozen, zodat we allemaal aanwezig kunnen zijn als we dat willen.

Vandaag zitten we met een klein clubje. En natuurlijk gaat het over zuster Lan. Onze zuster Lan.

‘Ik heb haar anderhalf jaar geleden voor het laatst gezien tijdens een retraite,’ zegt mijn Portugese Mahakatyayana-zuster, ‘En toen begon ik over onze Mahakatyayana family natuurlijk. Ze was een beetje kwijt, wie er ook alweer allemaal in zaten, dus ik noemde alle namen op. En toen ik jouw naam noemde, Heksje, begon ze helemaal te stralen. “Mijn goede vriendin Heks, oh wat heerlijk om iets over haar te horen…” riep ze toen….’

Oh, dit doet me goed, deze groet met een omweg!

Vanavond zet ik weer een wierookje op de brander voor mijn vriendin. Ze gooit ze niet meer steeds om. Ze staat er ook niet altijd naast. Ze is haar reis begonnen. Nieuwe avonturen om te beleven. Over een kleine maand gaan we een Boeddhistisch ritueel doen, op haar 49e sterfdag. Voor haar onsterfelijke ziel. Omdat niets ooit verloren gaat. Omdat dingen alleen maar veranderen.

Omdat ze mag veranderen. Omdat ze op reis mag gaan…..

Samen met mijn Mahakatyayana family. De famille met de naam, die we zelf steeds vergeten. Die niemand ook kan uitspreken. Maar laat die Mahakatyayana nu naast Śāriputra de belangrijkste leerling van de Boeddha zijn geweest. Heks wist van niets. Nee, nooit van gehoord.

De overgangsperiode

Nadat de crematie heeft plaatsgevonden begint de overgangsperiode van 49 dagen, ook wel ‘bardo’ genoemd. Maximaal zeven weken na het overlijden zal namelijk het bewustzijn een nieuwe levensvorm vinden. In deze periode vinden er diverse rituelen plaats die de overledene moeten helpen bij het vinden van de verlichting. Veelal vinden er lichtceremonies, zuiveringsrituelen, voedseloffers en meditaties plaats. Ook wordt er in deze periode van 49 dagen wekelijks gebeden.