Het is al jaren een secret pleasure van Heks: Kijken naar ‘Return to Amish’. Het begon ooit met ‘Breaking Amish’: Een groepje jongelui opgegroeid in de Amish gemeenschap vertrekt naar New York om de ‘echte wereld‘ te ontdekken. De angstaanjagende boze buitenwereld. Zo geheel anders dan hun beschermde veilige ouderwetse Amishwereldje.

In Amishland rijden de bewoners niet in auto’s. Nee, ze hebben een paard en wagen. Of een geinig ouderwets koetsje, eveneens voortgetrokken door een knol. Het zijn overwegend boeren, die de Amish gemeenschap uitmaken. Ze bewerken het land niet met tractors. God nee. Veel te modern en goddeloos. Ook hier komen paarden om de hoek kijken.

Alhoewel ik heb begrepen, dat je in de diverse gemeenschappen wel een tractor of auto mag lenen. Je mag in zo’n geleend exemplaar dan ook rijden. Zolang je er zelf maar geen een bezit.

De Amish hebben geen elektriciteit. Ze knoeien wat met kaarsjes en olielampen. Zoals wij dat pakweg een eeuw geleden nog deden. Ze hebben geen koelkast of wasmachine. De vrouwen zijn de underdog. Ze mogen werkelijk helemaal niks. Ze houden zich de godganse dag bezig met het huishouden en het bakken van taarten.

Amish eten ongelofelijk veel suiker en ze gaan nooit naar de tandarts. Behalve om alle tanden en kiezen te laten trekken en zich een kunstgebit te laten aanmeten. De meesten hebben vanaf hun 16e een klappertje.

Bij de Amish lig je er rücksichtslos uit, als je iets doet, dat de gemeenschap niet bevalt. Aan het hoofd van de gemeenschap staat een bisschop. Als je die man tegen je in het harnas jaagt zijn de rapen gaar. Je wordt dan geëxcommuniceerd, shunning genaamd.

Nou, dat klinkt allemaal weer lekker. Zeker voor vrouwen moet dit een hels leven zijn. Hels op christelijke grondslagen. Geen tanden in je bek, om het minste of geringste praat of beter gezegd mummelt er niemand meer tegen je en je loopt de hele dag te poetsen, te wassen en taarten te bakken.

De Amish hebben ook een heel grappig eigen taaltje. Het klinkt een beetje Nederduits, dit ‘Pennsilfaani-Deitsch’. De vrouwen hebben een wit kapje op hun kopje en de mannen dragen een rieten hoed. Dat kan Heks natuurlijk enorm bekoren. Ik hou wel van een hoedje hier en daar. Van de saaie soepjurken, die de dames moeten dragen, ben ik geen fan. Grijs of blauw. Alles bedekt.

Door de jaren heen heb ik met veel genoegen de nodige afleveringen van dit TLC-programma bekeken. Het is een reality soap, maar achter de schermen trekken de programmamakers aan de touwtjes, naar het schijnt. Je kunt het reality gehalte dus met een flinke korrel zout nemen. Een schep zout. Een hele baal.

Vroeger zat Mary Smucker in de cast. Zij is de moeder van 1 van die jonge mensen, die naar New York vertrokken. Heks lachte zich altijd een ongeluk om die vrouw. Tonnetje rond met geen echte tand meer in haar mond, ging ze lekker naar het casino met haar zoon. Zuipen deed ze ook. Ik heb haar zelfs zien paaldansen. In die blauwe jurk met haar witte kapje op haar bolle toet.

Maar Mary is teruggekeerd naar haar man. Een schat van een geitensok met hoed en Piggelmee-baard. De arme man werd met de nek aangekeken door de andere Amish, vanwege zijn losbandige vrouw. Jarenlang trok Mary zich hier niets van aan, maar ze is van het toneel verdwenen.

Wie ook niet meer meedoet is Kate Stoltzfus, tegenwoordig Kate Stoltz. Een bloedmooie vrouw met heel wat in haar mars. In New York weet ze een baan te bemachtigen als model. Later begint ze haar eigen kledinglijn. En tegenwoordig maakt ze de mooiste kleren! Je moet wel flink in de buidel tasten, want haar creaties zijn niet goedkoop. Maar prachtig! Heks is fan.

Ook van de vrouw zelf. Amish zitten namelijk altijd enorm veel ruzie te maken. De godganse dag slaan ze elkaar met van alles om de oren. En ze roddelen werkelijk verschrikkelijk! Kate deed daar niet aan mee. Gewoon een heel lief mens, die haar aparte moeilijke achtergrond heeft omgebogen in een doorslaand succes.

De grootste ruziemaker van het stel is Jeremiah Raber. Een narcistische intrigant, die overal waar hij komt ellende aanricht. Hij weet altijd weer iemand voor zijn karretje te spannen, maar zelf is hij een onverbeterlijke idioot.

Met enige regelmaat trekt hij een heel zielig gezicht. Daar weet hij veel profijt van te trekken. Met zijn deerniswekkende smoelwerk manipuleert hij zijn medemensen, tot ze er helemaal gek van worden. Hij heeft de liefste vrouw van de wereld. Maar hij behandelt haar als een stuk stront.

Dan is er nog Sabrina Burkholder, een meisje met een Mennonite achtergrond. Vergelijkbaar met de Amish, qua restricties en geloofsopvattingen. Het arme kind is door hen geadopteerd. Maar nooit geaccepteerd. Heks heeft een zwak voor deze grappige malloot.

Sinds kort is er weer een geheel nieuw seizoen gestart. Met een grotendeels nieuwe cast. Twee jonge Amishmeisjes gaan de buitenwereld verkennen. Rosanna Miller en Maureen Byler. Ze doen voor het eerst dit, ze doen voor het eerst dat. Ze drinken koffie in een café. Ze passen bikini’s en zwemmen in zee. Alles is nieuw. Alles is spannend.

Op een gegeven moment gaan ze proberen een soort basisdiploma te halen in de ‘Engelse wereld’. Amish gaan maar heel kort naar school. Ze leren er bijna niks blijkt, als de meisjes door een docente worden ondervraagd. Zelfs Maureen, die in haar gemeenschap docent is op de basisschool, bakt niks van de antwoorden.

Heks zit altijd met grote ogen naar die ruziemakers te kijken. Er wordt dus beweerd, dat veel in scène is gezet. Om het programma sappiger te maken. Om de dramatische effecten te vergroten.

Wat bepaalt nu eigenlijk het succes van die serie? Waarom zitten hier hele massa’s verveelde mensen geboeid naar te kijken? Dat heeft mijns inziens te maken met het gegeven, dat de Amish niet zijn aangepast aan onze maatschappij. Daardoor hebben ze iets onvoorspelbaars. En dat is natuurlijk spannend!

Toen ik Theaterwetenschappen studeerde hadden we op vrijdagmiddag altijd les van Eric Vos, de regisseur van het beroemde en beruchte Appeltheater. Die man was werkelijk geniaal. Ik heb in zijn theater de mooiste voorstellingen bijgewoond. Geregisseerd door deze meester in zijn vak.

De colleges vonden plaats in het theater van ons instituut. Eric stond midden op het podium les te geven. Wij hingen unaniem aan zijn lippen.

Op een dag hield hij een heel betoog over dramatische spanningslijnen. Hoe je een stuk opbouwt. Hoe je spanning aanbrengt. Hoe je daarin varieert. ‘Wat maakt iets nu dramatisch interessant?’ vroeg Eric Vos ons. We wisten het niet.

‘Stel dat we Henk en Hennie, het conciërge-echtpaar, pardoes vanuit hun hokje in de hal, met een grote kraan, regelrecht hier het toneel op zouden hijsen,’ begon onze leraar zijn betoog. We zagen het voor ons. Hoe die twee verschrikt, met een beboterd wit bolletje in de ene hand en een plak kaas in de andere, opeens midden op het toneel zouden worden gedropt.

‘Stel je voor, dat we dat doen. Ik weet zeker, dat jullie allemaal op het puntje van je stoel gaan zitten. Om te zien, wat er gaat gebeuren met die twee,’ vervolgt Eric, ‘Wat gaan ze doen? Gaan ze staan schutteren? Worden ze verlegen? En ga zo maar door…’

Het is waar, onze geniale leraar heeft gelijk. We vinden het allemaal echt jammer, dat het echtpaar niet met een grote kraan in ons midden wordt gesmeten. Wat zou dat leuk zijn!

‘Du moment, dat ze op een stoel tussen het publiek gaan zitten is het echter voorbij met de pret. Dan is het helemaal niet spannend meer. Waarom? Omdat ze zich hebben aangepast!’

Dit fenomeen is misschien ook de reden, dat Heks zoveel aandacht krijgt her en der. Ik heb onaangepaste neigingen. Ik ben vaak een beetje anders. Maar zeker niet saai. En dat is ook wat waard.